Στην προηγούμενη ανάρτηση αναλύσαμε τις ζωτικές λειτουργίες της χοληστερόλης στο σώμα. Τώρα, θα εξετάσουμε από πού προέρχεται η χοληστερίνη και πώς τη χρησιμοποιεί το σώμα μας.
Η χοληστερίνη μπορεί να παραχθεί στο σώμα μας και να προέρχεται από τροφές.
Ενδογενής παραγωγή χοληστερίνης
Το σώμα μας έχει την ικανότητα να παράγει τη δική του χοληστερόλη, καλύπτοντας τις ανάγκες των κυτταρικών μεμβρανών, ανταποκρινόμενo στη ζήτηση. Για παράδειγμα, όταν καταναλώνουμε αλκοόλ, αυτό διαλύει και ρευστοποιεί τις μεμβράνες των κυττάρων. Σε απόκριση, τα κύτταρα αυξάνουν την ποσότητα χοληστερόλης για να επαναφέρουν τη μεμβράνη σε σταθερή κατάσταση.
Η χοληστερόλη που περισσεύει αφού συνδεθεί με ένα απαραίτητο λιπαρό οξύ, μεταφέρεται στο συκώτι, όπου μετατρέπεται σε χολικά οξέα, εφόσον υπάρχουν οι απαραίτητες βιταμίνες και μέταλλα. Στη συνέχεια, το συκώτι μας αποβάλλει τα χολικά οξέα στο έντερο για να βοηθήσει στην πέψη των λιπών. Κατόπιν, τα απομακρύνει μέσω του εντέρου με τη βοήθεια των φυτικών ινών που εμποδίζουν την επαναπορρόφησή τους στην κυκλοφορία.
Εκτός από τα κύτταρα, χοληστερόλη παράγεται και από το συκώτι, τα επινεφρίδια, τους σεξουαλικούς αδένες και κατά την εγκυμοσύνη από τον πλακούντα, που την χρησιμοποιεί για να παράξει προγεστερόνη, η οποία εμποδίζει τη διακοπή της εγκυμοσύνης.
Πώς παράγεται η χοληστερίνη
Η χοληστερόλη χτίζεται από πολύ μικρά «τουβλάκια» που λέγονται οξικά άλατα (ή απλούστερα «μονάδες δύο ατόμων άνθρακα»). Δηλαδή, κάθε μονάδα περιέχει μόνο δύο άτομα άνθρακα.
Το σώμα μας παίρνει 15 τέτοιες μικρές μονάδες (15 × 2 = 30 άτομα άνθρακα συνολικά) και τις ενώνει σε μία μεγάλη αλυσίδα με 30 άτομα άνθρακα.
Στη συνέχεια, με τη βοήθεια ενζύμων, αυτή η αλυσίδα «διπλώνει» και σχηματίζει δακτυλίους. Καθώς η δομή αλλάζει, αποκόπτονται 3 άτομα άνθρακα. Έτσι, στο τέλος έχουμε το μόριο της χοληστερόλης με 27 άτομα άνθρακα.
Το πιο σημαντικό για εμάς δεν είναι οι λεπτομέρειες του μηχανισμού, αλλά η πηγή αυτών των αρχικών μικρών διμερών (των μονάδων με 2 άτομα άνθρακα). Τα κύτταρά μας τα φτιάχνουν κάθε φορά που καίνε τροφή για ενέργεια. Όταν διασπώνται σάκχαρα, άμυλο, λίπη ή ακόμα και πρωτεΐνες στα μιτοχόνδρια, παράγονται αυτά τα «κομμάτια των 2 άνθρακα».
Έτσι, όσο τρώμε και το σώμα μας διασπά θρεπτικά συστατικά, πάντα υπάρχουν διαθέσιμα μικρά «τουβλάκια» για να παραχθεί χοληστερόλη.
Από τι παράγεται η χοληστερόλη;
Όπως είδαμε η χοληστερόλη σχηματίζεται από μικρά μόρια που προέρχονται από τη διάσπαση λιπαρών οξέων, σακχάρων, αμύλου και αμινοξέων. Ακόμη και το αλκοόλ συμβάλλει στην παραγωγή της.
- Το σώμα μας διατηρεί τις πρωτεΐνες όσο το δυνατόν περισσότερο για την κατασκευή δομών και ενζύμων, επομένως οι πρωτεΐνες καίγονται για ενέργεια μόνο σε ακραίες συνθήκες (νηστεία, ασθένεια, υπερκατανάλωση).
- Τα απαραίτητα λιπαρά οξέα (EFAs) διατηρούνται για ζωτικές λειτουργίες και δεν προτιμώνται για καύσιμες λειτουργίες.
- Τα κορεσμένα και μονοακόρεστα λίπη αποτελούν την κύρια πηγή για την παραγωγή χοληστερόλης, καθώς είναι οι κύριες πηγές θραυσμάτων οξικού άλατος από λίπη.
- Οι επεξεργασμένοι υδατάνθρακες αυξάνουν σημαντικά την παραγωγή χοληστερόλης, καθώς παράγουν επίσης περίσσεια οξικών αλάτων στο σώμα μας, τα οποία «ωθούν» στην αυξημένη παραγωγή χοληστερόλης
- Το στρες επίσης ανεβάζει τα επίπεδα παραγωγής χοληστερόλης.
Άρα η χοληστερόλη παράγεται κυρίως από κορεσμένα και μονοακόρεστα λίπη και επεξεργασμένους υδατάνθρακες.
Χοληστερίνη από τροφές
Μόνο τα ζωικά προϊόντα περιέχουν χοληστερόλη:
- Αυγά
- Κρέας
- Γαλακτοκομικά
- Ψάρια και οστρακοειδή
Ένα αυγό ή 100γρ. συκώτι περιέχουν περίπου 250mg χοληστερόλης.
Ο μέσος Βορειοαμερικανός καταναλώνει ~800mg ημερησίως. Το σώμα απορροφά περίπου το μισό, ενώ το υπόλοιπο αποβάλλεται.
Σημαντικό: Το 70% του δυτικού πληθυσμού ρυθμίζει αυτόματα την παραγωγή χοληστερόλης όταν καταναλώνει περισσότερη μέσω της τροφής. Το υπόλοιπο 30% όμως δεν έχει επαρκή ανάδραση και κινδυνεύει από αυξημένα επίπεδα. Αυτό που δεν είναι σαφές είναι σε ποιο βαθμό τοξικά μόρια από τα τρόφιμα, το νερό, τον αέρα και το περιβάλλον παίζουν ρόλο στο να καταστεί το σύστημα ανάδρασης αναποτελεσματικό. Ένα καλό θέμα για έρευνα!
Η χοληστερόλη στο σώμα μας
Ένας μέσος άνθρωπος «κουβαλά» περίπου 150γρ. χοληστερόλης:
- Το μεγαλύτερο μέρος βρίσκεται στις μεμβράνες.
- ~7γρ. κυκλοφορούν στο αίμα.
- Καθημερινά ανακυκλώνονται περίπου 1,1γραμμ. (λιγότερο από 1 γραμμ. στους χορτοφάγους, περισσότερο από 1 γραμμ. στους μη χορτοφάγους
Απομάκρυνση της χοληστερίνης
Η χοληστερόλη είναι μοναδική στο ότι το σώμα μας μπορεί να την παράγει, αλλά, όταν παρασκευαστεί, δεν μπορεί να την διασπάσει. Αντίθετα, τα σάκχαρα, τα λιπαρά οξέα, τα αμινοξέα και τα νουκλεϊκά οξέα μπορούν όλα να αποσυντεθούν και να μετατραπούν σε διοξείδιο του άνθρακα, νερό και αμμωνία. Ως αποτέλεσμα αυτής της ιδιαιτερότητας, η χοληστερόλη πρέπει (και μπορεί) να απομακρυνθεί από το σώμα μας μέσω των κοπράνων μας (με τη μορφή μορίων χολικού οξέος και χοληστερόλης).
Η απομάκρυνση της χοληστερόλης αυξάνεται από τις φυτικές ίνες. Εάν απουσιάζουν οι ίνες, έως και το 94% της χοληστερόλης και των χολικών οξέων επαναπορροφάται και ανακυκλώνεται. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι δίαιτες με χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες αυξάνουν τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα.
Χοληστερίνη και αθηροσκλήρωση
Η υπερβολική χοληστερίνη συμβάλλει στη δημιουργία αθηρωματικών πλακών, που στενεύουν τις αρτηρίες και εμποδίζουν την ομαλή ροή του αίματος. Αυτές οι πλάκες δημιουργούνται από εναποθέσεις που αποτελούνται από πρωτεΐνες, λίπη, χοληστερόλη και μέταλλα. Επιπλέον, η χοληστερόλη και τα κορεσμένα ή μετουσιωμένα λιπαρά οξέα κάνουν τα αιμοπετάλια μας κολλώδη, αυξάνοντας τον κίνδυνο σχηματισμού θρόμβου. Ο συνδυασμός αθηροσκλήρωσης και θρόμβων μπορεί να φράξει εντελώς μια αρτηρία, διακόπτοντας την παροχή οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών στα κύτταρα του μέρους του σώματός μας που τροφοδοτείται από αυτήν την αρτηρία.
Αυτό μπορεί να προκαλέσει:
- Εγκεφαλικό επεισόδιο(αν φράξουν οι αρτηρίες του εγκεφάλου)
- Στηθάγχη και καρδιακή προσβολή(αν επηρεαστούν οι αρτηρίες της καρδιάς). Οι στενωμένες αρτηρίες προς την καρδιά μας προκαλούν πόνους στο στήθος (στηθάγχη) κατά την άσκηση ή μετά από ένα γεύμα πλούσιο σε λιπαρά που κάνει το αίμα πιο παχύ και λιγότερο ικανό να παρέχει οξυγόνο. Η απόφραξη μιας αρτηρίας που τροφοδοτεί την καρδιά μας οδηγεί σε καρδιακή προσβολή (στεφανιαία απόφραξη)
- Πνευμονική εμβολή(αν επηρεαστούν οι αρτηρίες των πνευμόνων)
- Γάγγραινα, τύφλωση ή κώφωση(αν επηρεαστούν τα άκρα ή τα αισθητήρια όργανα)
Η σκλήρυνση των αρτηριών οδηγεί σε υπέρταση και αυξημένο κίνδυνο καρδιακής και νεφρικής ανεπάρκειας. Οι αθηροσκληρωτικές εναποθέσεις κάνουν τις αρτηρίες πιο άκαμπτες, μειώνοντας την ελαστικότητά τους. Έτσι, οι αρτηρίες δεν μπορούν πλέον να απορροφούν την πίεση που δημιουργεί κάθε καρδιακός παλμός (συστολή). Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ένα βαρύτερο φορτίο στην καρδιά και τα νεφρά μας, το οποίο, όταν παρατείνεται, οδηγεί σε κατακράτηση υγρών (οίδημα) και καρδιακή και νεφρική ανεπάρκεια.
Η χοληστερόλη έχει πληγεί από κάποια ακραία διαμάχη. Η χοληστερόλη δεν είναι «ο απόλυτος εχθρός». Παίζει σημαντικό ρόλο στην υγεία μας, και σε επόμενη ανάρτηση μπορείτε να μάθετε πώς να βοηθήσετε τη χοληστερόλη να λειτουργήσει θετικά για εσάς.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Udo Erasmus-Fats that heal, fats that kill. Ο Udo Erasmus είναι βιολόγος, συγγραφέας, αυθεντία στα ωμέγα λιπαρά οξέα και εμπνευστής των πιο ανεπεξέργαστων ωμέγα λιπαρών που παράγονται από τη Flora Canada με την ονομασία Udo’s Oil 3.6.9
